پای درس اخلاق امام کاظم علیه السلام
يكشنبه, ۴ خرداد ۱۳۹۳، ۰۱:۰۱ ق.ظ
1) کسب حلال، عبادتی همانند جهاد در راه خدا
موسى بن بکر نقل می کند که امام کاظم علیه السلام به من فرمود:
«مَنْ طَلَبَ هَذَا الرِّزْقَ مِنْ حِلِّهِ لِیَعُودَ بِهِ عَلَى نَفْسِهِ
وَ عِیَالِهِ کَانَ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه»
کسی که در پی روزی حلال برود تا از آن، خود و خانواده اش را بهره مند سازد ؛
پاداش او در پیشگاه الهی مانند پاداش رزمنده ای است که در راه خدا جهاد می
کند.
2) نکته ای مهم در تربیت کودک و نوجوان
صالح بن عُقْبة از امام کاظم علیه السلام نقل می کند که حضرت فرمود:
«تُسْتَحَبُّ عَرَامَةُ الصَّبِیِّ فِی صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلِیماً فِی
کِبَرِهِ ثُمَّ قَالَ مَا یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ إِلَّا هَکَذَا.»
بهتر آن است که کودک را در همان سن پایین و قبل از ورود به جامعه با سختی
ها و مشکلات اجتناب ناپذیر زندگی آشنا کنی تا وقتی بزرگ شد بتواند مشکلات
زندگی را تحمل کند.
سپس حضرت برای تاکید بیشتر فرمود: جز این شایسته نیست عمل شود.
3) عقل و نقل دو حجت الهی در دست بشر
امام کاظم علیه السلام به یکی از شاگردان برجسته خود به نام هشام بن حَکَم فرمود:
«یَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَیْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً
وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِیَاءُ
وَ الْأَئِمَّةُ وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُول» ؛
هشام! خداوند متعال دو دلیل و راهنما برای کشف معارف دین الهی و پیمودن راه کمال در اختیار مردم قرار داده است که یکی عیان است و دیگری نهان. آنکه عیان است انبیاء و امامان اند و آنکه نهان است عقل هایند.
4) تقسیم بندی اوقات زندگی به چهار بخش
امام کاظم علیه السلام در یک دستور جامع و کاربردی برای برنامه ریزی در زندگی چنین می فرماید:
«اجْتَهِدُوا فِی أَنْ یَکُونَ زَمَانُکُمْ أَرْبَعَ سَاعَات»؛ سعی کنید در زندگی، زمان خود را به چهار بخش تقسیم کنید:
۱٫ سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اللَّهِ :
بخشی را به راز و نیاز با خداوند متعال اختصاص دهید.
۲٫ وَ سَاعَةً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ :
بخشی را هم به تلاش برای کسب روزی حلال اختصاص دهید.
۳٫ وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ وَ الثِّقَاتِ الَّذِینَ
یُعَرِّفُونَکُمْ عُیُوبَکُمْ وَ یُخْلِصُونَ لَکُمْ فِی الْبَاطِنِ:
زمانی هم به معاشرت با برادران و اشخاص مورد اعتمادی بپردازید که شما را از
عیبهایتان آگاه می کنند و از صمیم قلب با شما یک رو هستند.
همانگونه که اگر جهاد نباشد جامعه اسلامی در خطر نابودی است؛ اگر کسب روزی
حلال نباشد بساط یک زندگی پاک دینی در آستانه برچیدگی است. و نیز همانگونه
که سخت ترین و پرخطرترین کار، جنگ و نبرد تن به تن در جهاد است به همان
میزان، کسب روزی حلال، سخت است و دشوار
۴٫ وَ سَاعَةً تَخْلُونَ فِیهَا لِلَذَّاتِکُمْ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ وَ بِهَذِهِ السَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَى الثَّلَاثِ سَاعَات:
زمانی را هم برای لذتهای حلال قرار دهید که به کمک این بخش است که شما توان گذراندن آن سه بخش را خواهید داشت
5) توجه به دنیای حلال و بهره گیری از آن برای آخرت
بر خلاف مکتبهای به ظاهر عرفانی که دنیا را پست و منفور دانسته و به پرهیز
از آن فرامی خوانند مکتب اسلام دنیا را بد نشمرده و به بهره مندی از حلال
آن توصیه نیز می کند. در این باره سخنی از امام کاظم علیه السلام به ما
رسیده است که در عین کوتاهی بسیار کاربردی و راهگشاست. آن حضرت فرمودند:
«اجْعَلُوا لِأَنْفُسِکُمْ حَظّاً مِنَ الدُّنْیَا بِإِعْطَائِهَا مَا
تَشْتَهِی مِنَ الْحَلَالِ وَ مَا لَا یَثْلِمُ الْمُرُوَّةَ وَ مَا لَا
سَرَفَ فِیهِ وَ اسْتَعِینُوا بِذَلِکَ عَلَى أُمُورِ الدِّینِ فَإِنَّهُ
رُوِیَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ تَرَکَ دُنْیَاهُ لِدِینِهِ أَوْ تَرَکَ دِینَهُ
لِدُنْیَاهُ.»
روش پاسخ به خواسته های درونی اینگونه است که آن را از دنیای حلال بهره مند
سازید البته به مقداری که به شأن شما آسیب نزند و اسراف هم نشود و از همین
بهره مند سازی حلال برای انجام امور دینی کمک بگیرید ؛ چرا که روایت شده
کسی که دنیا را برای دین و یا دین را برای دنیا ترک کند در مسیر اسلام
نیست.
1) کافی ، ج۵، ص ۹۳٫
2) کافی، ج۶، ص ۵۱٫
3) کافی، ج۱، ص ۱۶٫
4) تحف العقول، ص ۴۰۹٫
5) همان ص۴۱۰ .
شهید سید ابوالقاسم موسوی دامغانی